Een kortere opnameduur, betere en gerichtere postoperatieve zorg, minder risico op ernstige complicaties en zorgpersoneel dat minder belast wordt: dat zijn de hoopgevende eerste resultaten van het proefproject Barisk. Doelgroep zijn patiënten die een bariatrische ingreep ondergaan.
Op de Agoria Digital Society Awards eind 2023 kreeg Barisk onlangs de prijs voor het beste eHealth-project. Ook al zit Barisk, benadrukt dr. Eleonora Farinella (zie foto), nog steeds in een experimentele fase. Ze is diensthoofd van de afdeling digestieve heelkunde van UMC Sint-Pieter en van de "kliniek van het ideale gewicht" voor obesitaspatiënten.
Wanneer voedings- en levensstijlaanpassingen niet voldoende gewichtsverlies opleveren, hebben dr. Farinella en haar collega’s verschillende chirurgische behandelopties. De twee meest voorkomende zijn de gastric sleeve en de gastric bypass, twee soorten maagverkleining binnen de bariatrische heelkunde.
Samenwerking met Bergen
Voor de opvolging na zulke operaties ontwikkelde dr. Farinella Barisk. Dat deed ze samen met professor Giovanni Briganti en zijn team van de Universiteit van Bergen.
“Barisk is een voorspellingsmodel op basis van AI voor postoperatieve risico’s”, legt ze uit. “De zorgverleners krijgen in real time informatie over de toestand van de patiënt, zodat ze meteen kunnen ingrijpen als een complicatie dreigt.”
Voor specialist en huisarts
Barisk heeft zowel een (open source) interface voor de chirurg als voor de huisarts. “Als chirurg voer je na de operatie een aantal parameters in, Barisk laat je vervolgens het risico zien op complicaties die optraden bij vergelijkbare patiënten in onze startgroep. Je krijgt de risico’s dus te zien nog voor ze zichtbaar zijn bij je patiënt, of voor ze ernstig worden. Proactief in plaats van reactief.”
“Zo kun je mensen en middelen inzetten waar ze het meest aangewezen zijn. De ene patiënt heeft meer risico op verwikkelingen dan de andere. Bij sommigen is een extra consultatie of zelfs opname vereist.”
'Met Barisk kunnen we de beperkte mensen en middelen inzetten waar ze het meest aangewezen zijn.'
De Barisk-interface voor de huisarts is dan weer bedoeld voor preoperatief gebruik. Eleonora Farinella: “De huisarts kan informatie uit het medisch onderzoek van de patiënt gebruiken om het preoperatieve risico in te schatten via het Barisk-model.”
Testen op grotere schaal
Voor een brede uitrol is Barisk nog niet klaar, benadrukt dr. Farinella. “Op dit moment is ons machinelearningmodel getest op een eerste steekproef van patiënten. In de volgende fase zullen we onze steekproef uitbreiden met een groter aantal patiënten. Daarna zijn er nog klinische validatietests nodig bij andere patiënten om de effectiviteit van het model aan te tonen.”
“Ik denk niet dat er in België al zo’n AI-tool wordt gebruikt in de medische praktijk. Dat betekent ook dat er nog veel juridische en ethische vragen beantwoord moeten worden. Wat is de precieze rol van de mens? Hoe zit het met aansprakelijkheid? En de financiering?”
“Europa en de nationale overheden nemen deze ontwikkelingen serieus, en terecht: digitale geneeskunde zal niet verdwijnen. We hebben zo snel mogelijk duidelijke antwoorden nodig over hoe we een tool als Barisk kunnen inzetten in de praktijk.”
“Er zijn nog veel vragen: wat is de precieze rol van de mens? Hoe zit het met aansprakelijkheid? En met financiering?”
“In een ideale wereld beschikt elk ziekenhuis over een digitale zorgdienst voor z’n verschillende specialismen. Zodat de juiste persoon altijd de juiste zorg op het juiste moment kan leveren. Ziekenhuispersoneel, maar ook je huisarts en thuisverpleegkundige. Technisch is dat vandaag al mogelijk, maar om het op grote schaal toe te kunnen passen, moet het moet op een gestructureerde manier gebeuren.”
Digitale coördinatoren in het ziekenhuis
Binnen UMC Sint-Pieter loopt momenteel nog een ander project rond bariatrische chirurgie, meer bepaald rond thuismonitoring. Via de toepassing Care4Today krijgt de patiënt dagelijks enkele gestructureerde vragen: welke symptomen ervaar je? Hoe voel je je? Hoe zit het met voeding en beweging?
(lees verder onder het kaderstuk)
Care4Today: thuis je eigen dokter
Johnson & Johnson ontwikkelde Care4Today Monitor tijdens de coronacrisis. “We realiseerden ons dat er vaak te veel tijd zit tussen het ontslag van een patiënt en de eerste raadpleging”, legt Valérie Van Bellinghen uit. “Dus hebben we een monitoringstool gebouwd, om als het ware thuis een dokter te hebben.”
“Voor de operatie krijg je als patiënt via de app info om je goed voor te bereiden, en na de ingreep volgt de toepassing je thuis verder op. Je krijgt advies dat je herstel bevordert, bijvoorbeeld rond voeding.”
Niet alleen voor obesitaschirurgie
“De app stelt je ook vragen. Afhankelijk van je antwoorden krijg je een groene, oranje of rode waarschuwing. Vanaf oranje belt het ziekenhuis je op. Als dat nodig is, kom je op controle. In het ziekenhuis zien ze op het dashboard alle antwoorden per patiënt en volgen ze je evolutie op.”
De toepassing werd eerst ingezet bij colorectale chirurgie en nu dus ook bij bariatrische chirurgie. Straks volgen thoracale heelkunde en dagchirurgie.
Valérie: “Hoelang de opvolging duurt, hangt af van de ingreep. Na een bariatrische ingreep krijg je de eerste tien dagen elke dag een aantal vragen, daarna neemt dat af. Van een colorectale ingreep herstel je sneller, waardoor de thuismonitoring minder lang duurt. En dagchirurgie is nog een pak minder ingrijpend.”
“De antwoorden triggeren alerts”, legt dr. Farinella uit. “We krijgen elke dag een overzicht met alle oranje alerts. Rode alerts krijgen we meteen. En als het hoogdringend is, krijgt de patiënt de vraag om ons meteen te contacteren of zich te melden op de spoedafdeling. De eerste week na de operatie is de kritieke fase: zowat twee derde van alle alerts worden dan uitgestuurd.”
'De eerste week na de operatie is de kritieke fase: zowat twee derde van alle alerts worden dan uitgestuurd.'
De chirurg houdt het dashboard met alle meldingen niet zelf in het oog. “In Sint-Pieter gebeurt dat door digitale coördinatoren. Zij houden ook ook teleconsultaties. Onze drie digitale coördinatoren zijn diëtistes die de patiënten helpen bij de installatie en het gebruik van de app. En het zijn zij die reageren op de alerts. Ze bellen de patiënt op of contacteren ons.”
De thuisopvolging neemt druk weg, maar vervangt niet alle gewone consultaties. “Het grote verschil is dat we die nu kunnen inplannen wanneer ze echt nodig zijn”, zegt Eleonora Farinella. “Zo krijgt elke patiënt een zorgtraject op maat.”
Gegevens verzameld met Care4Today Monitor werden trouwens ook gebruikt om het AI-model van Barisk te trainen.
Sociaal-economische impact?
In haar ziekenhuis in hartje Brussel ziet dr. Farinella veel patiënten die het sociaal-economisch moeilijk hebben. “Zij gaan die app nooit gebruiken, kreeg ik in het begin te horen. Maar quasi iedereen heeft een smartphone. Wat telt is dat je mensen goed begeleidt. Dan gebruiken de meesten trouw de app, leert de ervaring. Onze digitale coördinatoren doen er alles aan om iedereen mee te krijgen.”
Postoperatieve thuisopvolging sluit perfect aan bij andere evoluties in de chirurgie: operatiemethodes worden minder ingrijpend, mensen mogen sneller naar huis, steeds meer gebeurt in dagopname.
Dr. Farinella: “Thuisopvolging maakt dat mee mogelijk, omdat problemen snel gedetecteerd worden, veel sneller dan tijdens een geplande raadpleging twee weken na de ingreep. Dat geeft gemoedsrust, bij patiënt en arts. Patiënten zijn tevredener, ook omdat ze actiever betrokken worden bij hun zorg.”
Agoria Digital Society Awards
Elk jaar reikt Agoria de Digital Society Awards uit voor digitale overheidsprojecten die “het leven van burger en ondernemer aangenamer en efficiënter maken”. Er worden awards uitgedeeld in de categorieën innovatie, gebruiksvriendelijkheid, rendabiliteit, samenwerking en duurzaamheid. Daarnaast deelt Agoria bijkomende awards uit voor beste Smart City-, beste eGov- en beste eHealth-project.
Ook Sint-Trudo en FCSD
Voor die laatste categorie waren in 2023 naast Barisk van UMC Sint-Pieter ook de Armis-integratie van het Sint-Trudo Ziekenhuis (cybersecurity) en DANAE van de Fédération des Centres de Services à Domicile (dossierbeheer) genomineerd.
