Nieuws en publicaties

Dematerialisatie

Bovenstaande situatieschets is een voorbeeld van de zogenoemde dematerialisatie van het geneesmiddelenvoorschrift, waardoor patiënten die dat willen hun medicatie vandaag papierloos kunnen afhalen bij de apotheker. Ze kunnen hun voorschriften ook zelf online beheren via één van de patiëntenkanalen. Artsen en apothekers van hun kant hebben minder papierwerk en dus meer tijd voor zorg en advies.

Dankzij het digitale overzicht van alle voorschriften kunnen ze hun patiënten bovendien béter advies geven. Hoera, digital health is in het land? Ja… en toch ook een belangrijke neen. Sommige processen in de gezondheidszorg, zoals de hele werking rond voorschriften, zijn vandaag al slim gedigitaliseerd. Dat is inderdaad een stap vooruit. Maar er kan nog zoveel meer, zowel op het vlak van de outcome van zorg als op de weg ernaartoe.

‘Beter’ en ‘beter’ is twee

Neem de verwachte outcome uit het voorbeeld van daarnet: ‘beter’. Maar wat is ‘beter’?

Vanuit een binaire kijk op gezondheid lijkt het antwoord op die vraag logisch: je hebt ‘ziek’ en ‘gezond’, en de term ‘beter’ staat synoniem voor gezond. In veel gevallen is het echter niet zo zwart-wit. ‘Beter’ staat voor iets daartussenin en kan bovendien iets anders betekenen voor de patiënt dan voor de zorgverlener. Om nog maar te zwijgen over de verschillen tussen patiënten onderling.

Neem de weg naar de outcome uit het voorbeeld van daarnet. De patiënt krijgt medicatie en moet na twee weken de impact van de behandeling evalueren: geslaagd of niet. Maar wat als hij of zij al na vijf dagen ‘beter’ is? Misschien is medicatie dan niet meer nodig. Of wat als het na een week de verkeerde kant uitgaat? Misschien is tussentijds bijsturen dan noodzakelijk om erger te voorkomen.

Hoe ingenieus een oplossing ook is, ze wordt niet vanzelf omarmd. Dat brengt ons bij dé uitdaging van het moment: innovatie ingang laten vinden in de praktijk

Het goede nieuws is dat er vandaag verschillende tools bestaan om het… beter aan te pakken. Dan hebben we het over technologische oplossingen (medische apps, platformen voor telemonitoring,…) waarmee zorgverleners hun patiënten vanop afstand kunnen monitoren, patiënten hun therapie thuis zelf kunnen opvolgen, patiënten en zorgverleners continu met elkaar kunnen communiceren in plaats van enkel tijdens een afspraak, enz.

Maar dan hebben we het ook over vernieuwende zorgmodellen – denk maar aan value-based healthcare – die ons helpen om zorgkeuzes af te stemmen op outcomes die een patiënt belangrijk vindt, niet op wat de zorgsector dénkt dat die patiënt belangrijk vindt.

Waar wachten we op?

Die verschillende tools helpen om patiënten een zorgervaring op maat te bieden. Waar wachten we dan op om ze op grote schaal in te zetten? Dat brengt ons bij misschien wel dé uitdaging van het moment: innovatie ingang laten vinden in de praktijk. Hoe ingenieus een oplossing ook is, ze wordt niet vanzelf omarmd. Er is een klimaat nodig dat het gebruik van innovatieve tools stimuleert, dat gebruikers – patiënten en zorgverleners – de ruimte geeft om er beredeneerd mee te experimenteren en dat in de juiste incentives voorziet voor oplossingen met een meerwaarde voor de zorg. Vandaag is dat klimaat er niet in ons land. Nog niet.

Grenzen aan het systeem

De organisatie en de financiering van onze gezondheidszorg zijn nog grotendeels op dezelfde principes gestoeld als ruim een halve eeuw geleden, toen het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering werd opgericht. De merites ervan zijn enorm, niet het minst op het vlak van toegankelijkheid en betaalbaarheid van zorg voor burgers. Maar het systeem botst op zijn limieten: het houdt geen rekening met verschillende soorten outcomes voor verschillende patienten, het kan de continue instroom aan innovatieve behandelingen niet voldoende snel evalueren, het beloont vooral kwantiteit in plaats van kwaliteit, het geeft zorgverleners en -instellingen te weinig ruimte om de zorg voor hun patiënten zelf te organiseren, enz.

Toch zijn er hoopvolle signalen. Zo werd recent beslist om voor het eerst in ons land een medische app te vergoeden als een volwaardig onderdeel van een behandeling. Value-based healthcare en digital health staan hoog op de agenda in beleidskringen. En steeds meer zorgverleners, onderzoeksinstellingen en bedrijven slaan de handen in elkaar om samen te innoveren. Nu is het tijd om een versnelling hoger te schakelen, zodat we de patiënt de zorg kunnen bieden die hij of zij verdient.

“Dit is een nieuwe stap vooruit voor patient-centered zorg in ons land”, toont Steven Vandeput, coördinator van mHealthBelgium, zich tevreden. Twee andere apps zitten in de pijplijn voor financiering, een rond slaaptherapie en een rond oncologie.

Sinds januari 2021 bestaat er een regelgevend kader voor de financiering van medische apps in België. Met moveUP werd er ook al een eerste app vergoed, maar de app was nog niet toegelaten tot niveau M3 van de validatiepiramide van mHealthBelgium (zie onderaan). Daar komt nu verandering in: moveUP wordt de allereerste app in ons land die officieel vergoed wordt door het Riziv. De toepassing wordt ingezet om patiënten die een knie- of heupprothese kregen te ondersteunen tijdens hun revalidatie.

Het derde niveau van de validatiepiramide is ook opgedeeld in twee categorieën: M3- en M3+. Medische apps die nog data over hun gezondheidseconomische meerwaarde aan het verzamelen zijn, kunnen via niveau M3- (“M3 light”) toch al in aanmerking komen voor voorlopige financiering.

Zo kunnen patiënten sneller van de voordelen genieten, een systeem dat bijvoorbeeld ook wordt toegepast voor innovatieve geneesmiddelen.

moveUP belandt in die categorie. Eens een app uit M3- haar meerwaarde heeft bewezen, kan ze in categorie M3+ belanden en structureel vergoed worden.

Zeg niet zomaar “terugbetaling”

Er zitten ook al enkele andere apps in de pijplijn voor financiering op niveau M3. Twee daarvan kregen intussen een positieve evaluatie van de overheid, één rond slaaptherapie en één rond oncologie. Het Riziv is momenteel de zorgpaden voor slaaptherapie en oncologie aan het herwerken om ruimte te maken voor het gebruik van de bewuste apps.

Cruciaal is dat een app altijd gezien moet worden in een ruimer zorgproces. De overheid zal nooit een applicatie an sich “terugbetalen”, wel het gebruik ervan vergoeden binnen een bepaald zorgproces. Dat vraagt vaak een aanpassing aan de financiering van het zorgproces in kwestie. De verwachting is dat de overheid de komende maanden en jaren verschillende zorgprocessen zal herbekijken om het gebruik van medische apps en andere vormen van digitale gezondheidstechnologie er een officiële plaats in te geven.

Regels verduidelijkt

Ten slotte is de definitie van m-health scherper gesteld. Daarmee wil de overheid meer duidelijkheid bieden aan fabrikanten en verdelers van medische apps in België. Voor hen was het tot nu toe niet altijd duidelijk aan welke criteria een app wel of niet moet voldoen. Sectorfederaties beMedTech en Agoria drongen daarom aan op verduidelijking bij de betrokken gezondheidsadministraties.

Volgens de geüpdatete definitie is een mobiele medische toepassing “een softwaretoepassing met een medisch doeleinde die beschikt over een CE-markering als medisch hulpmiddel en die een patiënt toelaat om vanuit zijn of haar eigen omgeving gezondheidsgerelateerde informatie te delen met een zorgverlener”.

Apps die in aanmerking willen komen voor financiering, moeten aan een extra criterium voldoen: ze moeten “een zorgverlener toelaten om bij een patiënt vanop afstand een diagnose te stellen, een therapie toe te passen of hem/haar te monitoren via een medisch hulpmiddel dat ontworpen is voor gebruik door de patiënt in zijn eigen omgeving”.

31 medische apps vergoed in Duitsland

Met deze nieuwe stap bevestigt België zijn internationale voortrekkersrol op het vlak van “mhealth”. Ons land was één van de eerste landen in Europa om een officieel kader voor de vergoeding van medische apps uit te werken, samen met Duitsland en Frankrijk. In Duitsland vergoedt de overheid vandaag intussen al 31 medische apps als onderdeel van een zorgtraject.

Validatiepiramide: internationale lof

België beoordeelt medische apps aan de hand van een validatiepiramide. De piramide telt drie niveaus: M1, M2 en M3. Hoe hoger apps willen geraken in de piramide, hoe strenger de voorwaarden waaraan ze moeten voldoen. Toepassingen die de top van de piramide bereiken (niveau M3), kunnen rekenen op financiering vanuit de overheid. Ons land oogstte internationaal al heel wat lof met zijn validatiemodel voor m-health-toepassingen.

De piramide is een intiatief van het publiek-private platform mHealthBelgium, dat wordt getrokken door beMedTech en Agoria als sectorfederaties en het Riziv, het FAGG en het eHealth-platform als gezondheidsadministraties.

Het platform stelt zich als doel om betrouwbare medische apps een officiële plaats te geven in de Belgische gezondheidszorg. Het wil enerzijds zorgverleners en patiënten wegwijs maken in de wildgroei aan apps en anderzijds bedrijven duidelijk uitleggen aan welke voorwaarden medische apps allemaal moeten voldoen op de Belgische markt.

‍